“Gương mặt vàng” của nghệ thuật tuồng
Cuộc trò chuyện với diễn viên trẻ Thanh Phương khi cô vừa trở về nhà sau buổi tập luyện từ sân khấu Nhà hát Tuồng Việt Nam để chuẩn bị cho chuyến công tác tại Trung Quốc vào tháng 4 tới, đã cho người viết được biết tới nhiều hơn chuyện đời, chuyện nghề đằng sau ánh đèn sân khấu.
26 tuổi, Thanh Phương đã có 10 năm gắn bó với nghệ thuật tuồng truyền thống. Môn nghệ thuật được coi là khá kén khán giả, nhưng đối với cô gái trẻ Thanh Phương nghề tuồng như là cơ duyên và cũng là cái nghiệp của mình.
Nhớ lại năm học lớp 9, đợt Nhà hát Tuồng Việt Nam về các địa phương để tuyển diễn viên và nhạc công theo Đề án đào tạo đội ngũ diễn viên, nhạc công nghệ thuật tuồng, chèo, cải lương và dân ca kịch cho các đơn vị nghệ thuật trong cả nước, Thanh Phương được người mẹ gợi ý thi tuyển. Ngày nhận giấy báo trúng tuyển, niềm vinh dự đối với gia đình và Thanh Phương khi trở thành lứa đầu tiên Nhà hát Tuồng Việt Nam tuyển sinh và tham gia đào tạo, trực tiếp nhận “đầu ra”. Ngay sau khóa học 2014-2018 kết thúc, toàn bộ học sinh khoảng 40 người được Nhà hát Tuồng Việt Nam “giữ chân” với quyết định thành lập Đoàn nghệ thuật thử nghiệm do NSƯT Lộc Huyền làm trưởng đoàn.
Dù được tạo nhiều điều kiện ăn, ở, học hành, nhận sự quan tâm dìu dắt, hỗ trợ của các thế hệ nghệ sĩ Nhà hát Tuồng Việt Nam, thế nhưng sân khấu truyền thống vắng khách, nhiều gương mặt trẻ đã bỏ nghề và lựa chọn hướng đi mới.
Lứa diễn viên ngày ấy trụ lại đến nay chỉ còn vơi nửa, nổi bật là các gương mặt trẻ ưu tú hôm nay kể đến Quỳnh Liên, Tuấn Hiệp, Thanh Phương. Trong đó, Thanh Phương là “gương mặt vàng” của Đoàn nghệ thuật thử nghiệm. Năm 2024, Thanh Phương xuất sắc giành Huy chương Vàng cuộc thi chèo, tuồng và dân ca kịch toàn quốc năm 2023 vai diễn Hồ Nguyệt Cô trong vở “Hồ Nguyệt Cô hóa cáo”.
Trước đó, Thanh Phương giành giải Bạc trong vai Đào Tam Xuân với trích đoạn “Đào Tam Xuân Đề Cờ” cuộc thi Tài năng trẻ Diễn viên Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc 2020, vai diễn này còn gặt hái giải thưởng Diễn viên Tuồng xuất sắc năm 2020. Năm 2021, Thanh Phương giành Huy chương Bạc vở diễn “Công chúa Phất kim” vở tuồng “Làm vua” tại Hội diễn toàn quốc.
Sắp tới, Thanh Phương và Đoàn nghệ thuật thử nghiệm chính thức du đấu quốc tế tại Festival nghệ thuật tổ chức tại Trung Quốc vào tháng 4. Đợt này, Thanh Phương tiếp tục đảm nhận vai nữ chính trong vở tuồng cách mạng “Tình mẹ” và trích “Hồ Nguyệt Cô hóa cáo”. Cô bày tỏ sẽ nỗ lực để mang đến tiết mục công phu, chất lượng, giới thiệu bản sắc văn hóa Việt Nam đến đông đảo bạn bè quốc tế.
Khi “cơm áo không đùa với khách thơ”
Trẻ tuổi đời, tuổi nghề, gặt hái nhiều giải thưởng lớn nhỏ nhưng cuộc sống nghệ sĩ tài năng cũng xoáy vào cảnh “cơm áo gạo tiền không đùa với khách thơ”. Đó là những trăn trở về đồng lương ít ỏi khi các em vẫn nhận lương hệ trung cấp, chế độ đãi ngộ với nghề thấp khi tuyến vai phụ chỉ 40.000 đồng/ngày tập, các buổi biểu diễn vai nữ chính được 200.000 đồng.
Mức lương sau 4 năm biên chế của Thanh Phương từ đợt tăng lương trước hạn khoảng hơn 4 triệu đồng. Mức lương thấp, đời sống nghệ sĩ càng khó khăn nên để bám trụ với nghề, nhiều người không ngại làm các công việc tay trái khác như: dẫn chương trình (MC), hát sự kiện, múa lân, múa trống hội,…
So với các nghệ sĩ lựa chọn công việc ít nhiều gắn với nghề nghiệp tuồng thì Thanh Phương lựa chọn khác biệt. Đó là làm thêm nghề DJ để “giữ lửa” nghệ thuật tuồng.
Thanh Phương chia sẻ, bản thân yêu thích nghề DJ nên đi học và thấy may mắn là cảm thụ âm nhạc khá tốt. Thời gian đầu, em nhận công việc làm DJ tại các quán bar, tuy nhiên vì áp lực thời gian và để cân bằng với công việc biểu diễn Nhà hát, Thanh Phương chỉ nhận show diễn tại các buổi tiệc, sự kiện. Hình ảnh một nữ DJ năng động, trẻ trung khác hoàn toàn với hình ảnh mẫu mực trong các vở tuồng truyền thống, nhiều người không khỏi bất ngờ và thán phục tài năng của nữ diễn viên 9X. Dù là nghề tay trái nhưng mức thu nhập từ nghề đánh nhạc DJ khá cao, giúp Thanh Phương ổn định cuộc sống.
Hỏi Thanh Phương, em có bao giờ do dự sẽ bỏ nghệ thuật tuồng để theo đuổi một nghề khác, công việc có mức thu nhập cao hơn như nghề DJ em đang làm hiện nay? Thanh Phương thẳng thắn: “Em chưa khi nào có ý định bỏ nghề tuồng bởi em biết mình yêu nghề, hoặc nhiều người khuyên em bỏ tuồng để học kịch hoặc nhận nhiều show diễn DJ, công việc tự do, lương cao so với diễn viên tuồng vừa gò bó, vừa ít tiền. Trái ngược với quan điểm của nhiều người lúc nào em cũng tự hào về công việc diễn viên tuồng của mình”.
Gắn bó với nghệ thuật tuồng nhưng do môn nghệ thuật tuồng không có hệ liên thông, Thanh Phương đã lựa chọn theo học lớp Biên đạo múa đại chúng thuộc trường Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội nhằm bồi dưỡng nghề của mình, khả năng múa, dàn dựng và có tấm bằng Đại học để nâng cao mức lương cơ sở hiện nay.
“Yêu nghề, nghề chẳng phụ” và hơn hết là tinh thần truyền lửa của các thế hệ nghệ sĩ gạo cội tiếp thêm động lực cho Thanh Phương vững tin theo đuổi nghệ thuật tuồng, bởi với em, diễn viên tuồng không chỉ là nghề mà còn là nghiệp, đã ngấm vào máu nên dù có khó khăn cũng không chuyển nghề.