Gỡ ‘thẻ vàng’ EC: Hành động thay vì đối phó

Giám sát tàu cá vẫn là bài toán khó

Ông Trần Phước Hiền, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi, cho biết địa phương đã giao trách nhiệm cụ thể cho từng lực lượng để quản lý tàu cá, đặc biệt là “tàu 3 không” (không đăng ký, không đăng kiểm, không giấy phép). Công an tỉnh cũng được huy động để quản lý chặt ngư dân có nguy cơ vi phạm.

Còn tại Sóc Trăng, sau khi chính quyền vào cuộc tập trung, tổ chức nhiều lần tuần tra, kiểm soát tàu cá trên biển. Qua đó, lực lượng chuyên môn đã kiểm tra trực tiếp 155 tàu cá đang hoạt động trên biển. Phát hiện, lập 20 biên bản về các hành vi tàu cá mất kết nối trên biển; thiết bị VMS không báo cáo vị trí hoặc tàu cá không cập cảng chỉ định để bốc dỡ hàng thủy sản… ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính 156,5 triệu đồng.

Vừa qua, ngành nông nghiệp tỉnh Sóc Trăng cũng đã tham mưu và trình Hội đồng nhân dân tỉnh Sóc Trăng ban hành Nghị quyết quy định chính sách hỗ trợ cước phí thuê bao vệ tinh thiết bị VMS trên địa bàn tỉnh.

Với những nỗ lực trên, từ đầu năm 2023 đến nay, tỉnh Sóc Trăng không có tàu cá khai thác hải sản trái phép tại vùng biển nước ngoài.

Công cuộc chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) tại Việt Nam đang có những bước tiến đáng kể. Ông Vũ Duyên Hải, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản khẳng định: nhờ sự chỉ đạo quyết liệt từ Ban Bí thư, Chính phủ và Bộ NN&PTNT, công tác quản lý đội tàu, đặc biệt tại các tỉnh miền Trung, đã chuyển biến tích cực. Đây là tín hiệu lạc quan trong nỗ lực gỡ “thẻ vàng” mà Ủy ban châu Âu (EC) áp đặt từ năm 2017.

Theo ông Hải, sự cam kết chính trị cao từ Trung ương đã giúp Việt Nam thực hiện tốt hơn các khuyến nghị của EC. Tuy nhiên, để duy trì đà tiến bộ và sớm tháo gỡ cảnh báo này, các địa phương cần tập trung quản lý chặt đội tàu cá. Cụ thể, cần công bố hạn ngạch giấy phép khai thác, tăng cường đăng kiểm, cấp phép cho tàu đã đăng ký, kẻ biển số, đánh dấu tàu đúng quy định và cập nhật dữ liệu lên Hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VnFishbase) cũng như thiết bị giám sát hành trình (VMS). Những tàu không đủ điều kiện phải bị loại khỏi hoạt động khai thác, thông qua việc lập danh sách, giám sát vị trí neo đậu và yêu cầu tháo bỏ ngư cụ.

Giám sát tàu cá cũng là bài toán lớn. Ông Hải nhấn mạnh cần kiểm tra, xử lý vi phạm tại cộng đồng ngư dân, cảng cá, trạm biên phòng và trên biển, với sự tham gia của nhiều lực lượng như công an, bộ đội biên phòng, kiểm ngư và cảnh sát biển. Về truy xuất nguồn gốc, các địa phương phải đảm bảo giấy chứng nhận thủy sản không liên quan đến khai thác IUU, thông qua kiểm tra theo Thông tư 21 và 01, cập nhật dữ liệu chuyến biển và sử dụng hệ thống truy xuất điện tử (eCDT). Vi phạm pháp luật cần được xử lý nghiêm minh, với kết quả báo cáo rõ ràng trên cơ sở dữ liệu quốc gia.

Chuẩn bị đón đoàn EC lần thứ 5

Bà Nguyễn Thị Trang Nhung, Trưởng phòng Khoa học công nghệ và Hợp tác Quốc tế (Cục Kiểm ngư), thông tin: Đoàn thanh tra EC lần thứ 5 sẽ đến Việt Nam theo kế hoạch được Ban Chỉ đạo quốc gia ban hành ngày 18/2/2025. Nội dung làm việc tập trung vào 4 vấn đề chính: quản lý đội tàu (kiểm soát vi phạm vùng biển nước ngoài, giám sát sản lượng và hoạt động tàu cá); kiểm soát nguyên liệu thủy sản nhập khẩu; truy xuất nguồn gốc và thực thi pháp luật, đặc biệt với các quy định mới tại Nghị định 37 và 38/2024.

Đoàn EC dự kiến làm việc với Ban Chỉ đạo chống khai thác IUU, các cảng cá, cơ quan kiểm tra nghề cá và doanh nghiệp, đồng thời có thể kiểm tra thực địa tại miền Trung. Bộ NN&PTNT yêu cầu các địa phương báo cáo tiến độ trước ngày 28/2/2025 để chuẩn bị tốt nhất.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến cho biết so với 4 lần thanh tra trước, chúng ta đã đạt được những kết quả tương đối cơ bản và tích cực.

Về khung pháp lý, Việt Nam đã có Luật Thủy sản năm 2017, có 8 thông tư, 1 thông tư sửa đổi, gần đây đã sửa đổi Nghị định số 42/2019/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản và Nghị định số 26/2019/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Thủy sản thành Nghị định số 37/2024/NĐ-CP và Nghị định số 38/2024/NĐ-CP; sửa Thông tư số 23/2018/TT-BNNPTNT của Bộ NN-PTNT quy định về đăng kiểm viên tàu cá; công nhận cơ sở đăng kiểm tàu cá; bảo đảm an toàn kỹ thuật tàu cá, tàu kiểm ngư; đăng ký tàu cá, tàu công vụ thủy sản; xóa đăng ký tàu cá và đánh dấu tàu cá thành Thông tư số 06/2024/TT-BNNPTNT để rà soát quản lý đội tàu một cách toàn diện và triệt để hơn.

“Bên cạnh đó, hồ sơ xuất khẩu thủy sản của chúng ta sang EU cơ bản đáp ứng được yêu cầu, với cả sản phẩm khai thác trong nước cũng như nhập khẩu. Đồng thời, chúng ta cũng đã làm tốt việc xử lý vi phạm pháp luật. Chúng ta đã xét xử và truy tố 11 vụ hình sự, tạo sự nghiêm minh và răn đe đối với các đối tượng cố tình vi phạm, đưa người đi khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài. Hơn nữa, đối với vấn đề truy xuất nguồn gốc thủy sản điện tử, hiện nay đã thực hiện được trên 70 cảng cá, đây là một điểm nhấn đáng chú ý”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến thông tin.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh: “Gỡ ‘thẻ vàng’ đòi hỏi thực hiện nghiêm 4 khuyến nghị của EC. Đây là thời cơ vàng để chúng ta hành động dứt điểm, không chỉ đối phó”. Ông bày tỏ lạc quan khi các địa phương đã nhận thức rõ vấn đề, đồng thời kêu gọi đầu tư hạ tầng cảng cá và phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng chính trị – xã hội. “Lịch sử chứng minh, khi cả hệ thống vào cuộc, không gì là không thể”, ông khẳng định.

Dự kiến đoàn EC sẽ đến Việt Nam từ ngày 21-31/3/2025. Thứ trưởng Tiến lưu ý các địa phương cần xây dựng kế hoạch cụ thể, rõ ràng theo tinh thần “5 rõ” của Thủ tướng, để cùng nỗ lực gỡ “thẻ vàng”, đồng thời hướng tới phát triển thủy sản bền vững.

Đỗ Hương