Giữ tinh hoa nghề xôi Phú Thượng

“Làng Gạ có gốc cây đề/ Có sông tắm mát, có nghề bán xôi”, làng Gạ là tên nôm của phường Phú Thượng (quận Tây Hồ, Hà Nội) ngày nay, nổi tiếng với nghề nấu xôi truyền thống. Gánh xôi đã nuôi sống bao đời người dân nơi đây và đến nay trở thành nghề truyền thống phát triển kinh tế địa phương.

Phường Phú Thượng giờ đây đã khang trang, không còn dáng dấp những triền đê thoai thoải, dù cuộc sống phố thị đã len lỏi khắp ngõ, phố nhưng nếp sống “làng trong phố” dường như vẫn hiện hữu tại đây. Đến Phú Thượng vào buổi sớm mai hay cuối giờ chiều, mùi nếp mới thơm lừng trong từng ngõ nhỏ.

Theo lời kể của nghệ nhân Nguyễn Thị Tuyến (trú tại phường Phú Thượng, quận Tây Hồ, Hà Nội), làng nghề xôi Phú Thượng nhà nào cũng đỏ lửa từ 3h sáng, những nồi xôi được đồ lại lần hai để có thêm độ nóng, độ dẻo và sẽ theo những gánh xôi tỏa đi khắp các con phố Hà Nội. Xôi là món ăn dân dã nhưng cầu kỳ trong chế biến, đòi hỏi những người thợ lành nghề phải biết chọn những nguyên liệu ngon nhất: gạo nếp phải là nếp cái hoa vàng ở các vựa lúa như Thái Bình, Hải Dương; lạc, đỗ phải đều hạt, hạt mẩy được trồng ở Nam Định, Hà Nam.

Công đoạn nấu xôi gồm: ngâm gạo, đồ xôi, hấp lạc, đỗ… Mùa nếp vụ chiêm và vụ mùa sẽ có thời gian ngâm gạo khác nhau; gạo sau khi ngâm đủ thời gian phải được vo ba lần trước khi đồ, canh lửa sao cho phù hợp; sau đó chế nước và đồ xôi, canh lửa đúng thời gian cho hạt gạo dền, dẻo, không bị nát và cũng không quá khô. Xôi ngon phải được đồ hai lần, người dân Phú Thượng thường nấu xôi vào chiều ngày hôm trước để xôi chín khoảng 80% và tắt bếp. Sau đó, xôi sẽ được đồ lần hai vào sáng sớm hôm sau để kịp đi chợ. Xôi được đồ hai lần sẽ giữ trọn được hương vị tròn đầy của gạo nếp, hạt xôi dền, dẻo, khách hàng có thể cất túi cả ngày mà không bị khô và cứng. Đó là bí quyết riêng của làng nghề xôi Phú Thượng. Gói xôi được bọc trong lá sen, lá dong bánh tẻ thơm mùi nếp, mùi lá đặc trưng, hương thơm ngào ngạt đánh thức giác quan của bất kỳ thực khách nào.

Tháng 2/2024, nghề làm xôi Phú Thượng được ghi danh vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia. Đây là danh hiệu đặc biệt tôn vinh nghề truyền thống, phát huy giá trị văn hóa, ẩm thực truyền thống của Thủ đô.

Giữ trọn tinh hoa của nghề truyền thống, xôi Phú Thượng thường xuyên được mời tham gia các gian hàng lễ hội, quảng bá sản phẩm OCOP Hà Nội. Đến nay, các sản phẩm: xôi ngũ sắc, xôi chè, xôi xéo của làng nghề xôi Phú Thượng đạt chứng nhận Sản phẩm OCOP 4 sao do UBND TP Hà Nội cấp. Tại Lễ hội Văn hóa ẩm thực Hà Nội năm 2024 với chủ đề “Hà Nội kết nối năm châu” sắp diễn ra từ ngày 29/11 đến 1/12, sản phẩm xôi Phú Thượng tiếp tục được mời tham dự gian hàng quảng bá ẩm thực truyền thống. Với những nỗ lực quảng bá sản phẩm truyền thống cùng tinh thần bền bỉ giữ gìn làng nghề, xôi Phú Thượng định vị thương hiệu ẩm thực Thủ đô, góp phần đưa Hà Nội trở thành điểm đến ẩm thực hấp dẫn tới bạn bè trong nước và quốc tế.

Mộc Miên

Theo dõi Văn Hóa Sự Kiện trên