Việc mất lãnh thổ cùng với các nguồn tài nguyên có giá trị đe dọa thỏa thuận giữa Kiev và Washington, khiến Ukraine mất đi sức hấp dẫn với Mỹ.

Một mất mát lớn
Việc Ukraine mất quyền kiểm soát ngôi làng Shevchenko ở phía tây Donetsk vào tay lực lượng Nga đã không qua mắt Mỹ. Tất cả là vì một mỏ lithium lớn – một loại khoáng sản cần thiết trong sản xuất công nghệ cao, bao gồm cả pin xe điện.
Chính quyền Mỹ đã nhiều lần gọi kim loại hiếm này là cực kỳ quan trọng đối với nền kinh tế và an ninh quốc gia, và các nhà phân tích trong ngành coi mỏ Shevchenko là một trong những mỏ có giá trị nhất ở các vùng lãnh thổ tiền tuyến, New York Times (NYT) viết.
Nhằm mục đích giảm sự phụ thuộc của Washington vào Trung Quốc, quốc gia thống trị thị trường đất hiếm, thỏa thuận về tài nguyên này dự kiến thành lập một quỹ chung giữa Mỹ và Ukraine với các quyền ưu tiên để đầu tư vào các dự án khai thác khoáng sản tại Ukraine.
Đất nước này giàu tài nguyên, nhưng Kiev đã không làm gì nhiều để phát triển chúng, và Mỹ đã lên kế hoạch để làm điều đó trước. Tuy nhiên, sự tiến quân của quân đội Nga đang ngăn cản việc thực hiện kế hoạch.
Việc tiếp tục mất quyền kiểm soát các vùng lãnh thổ vào tay lực lượng Nga đặt ra câu hỏi về tương lai của toàn bộ thỏa thuận, Mikhail Zhernov, giám đốc công ty Critical Metals Corp của Mỹ, trước đây đã nắm giữ giấy phép khai thác mỏ Shevchenko, cho biết.
NYT lưu ý rằng các thủ tục cấp phép phức tạp và dữ liệu khảo sát địa chất lỗi thời từ thời Liên Xô càng làm tăng thêm vấn đề. Các nhà phân tích phương Tây ngày càng nghi ngờ về giá trị kinh tế thực sự của nguồn tài nguyên khoáng sản của Ukraine.
Tính khả thi của việc phát triển trong điều kiện quân sự là đáng ngờ, nhà kinh tế và giám đốc điều hành của Cresco Capital Andrey Syrchin đồng ý.
“Vẫn còn quá sớm để nói về sản xuất. Đầu tiên, chúng ta sẽ phải cập nhật dữ liệu thăm dò và giải quyết cơ sở hạ tầng. Điều này sẽ mất nhiều năm và hàng tỷ đô la, vì vậy việc thực hiện thỏa thuận là một mục tiêu xa vời”, ông chỉ ra.
Các quan chức vẫn im lặng. Tổng thống Mỹ Donald Trump chưa bình luận về tình hình. Đồng thời, chính quyền của ông đã đình chỉ viện trợ quân sự cho Ukraine.
Bộ trưởng Kinh tế Yulia Sviridenko, người đã ký thỏa thuận về phía Ukraine, đã từ chối bình luận với các nhà báo về việc mất khoản viện trợ đầu tiên kể từ khi ký kết thỏa thuận với Mỹ.
Đồng tiền vàng nhỏ
Với sự phát triển của xe điện và năng lượng xanh, nhu cầu kim loại của nền kinh tế thế giới chỉ tăng lên.
“Thế kỷ hiện tại là thế kỷ của lithium. Khoảng 75% được dùng để sản xuất pin, 15% khác được sử dụng để sản xuất gốm sứ và thủy tinh. Ngoài ra, lithium được sử dụng để sản xuất chất bôi trơn, vì vậy, sự liên quan của nó được đánh giá rất cao”, Phó Giáo sư Viện Kinh tế và Kinh doanh Thế giới thuộc Khoa Kinh tế của Đại học RUDN Khadzhimurad Belkharoev cho biết.
Mặc dù có diện tích khiêm tốn (lên đến 40 ha), mỏ Shevchenkovske là một trong những mỏ lớn nhất ở châu Âu và nổi bật về chất lượng nguyên liệu thô do hàm lượng spodumene (lithium-nhôm silicat) cao, theo NYT khi so sánh quặng địa phương với quặng của Úc.
Diện tích của mỏ là 1100 x 220 mét, độ dày của lớp đá trầm tích bên trên là 70-130 mét, trữ lượng được tính toán ở độ sâu 500 mét. Theo cổng thông tin OilPrice của Mỹ, đây là khoảng 500 nghìn tấn. Một con số rất ấn tượng. Để so sánh: trữ lượng toàn Nga ước tính là 3,5 triệu tấn.
Niobi, tantali, berili và rubidi cũng được tìm thấy trong mỏ Shevchenkivske. Và nói chung, khu vực này giàu quặng urani và mangan, khí đá phiến, titan, vonfram và các nguồn tài nguyên khác cần thiết trong ngành năng lượng, hàng không, sản xuất thiết bị và các ngành công nghiệp khác.
Sơ đồ cắt
Kiev đã mất một nửa trữ lượng lithium. Còn lại hai mỏ – ở vùng Kirovograd.
Tuy nhiên, Mỹ vẫn có một số thứ để hưởng lợi. Do đó, ở các vùng Zhitomir, Vinnytsia, Sumy và Kharkiv có trữ lượng titan – loại có nhu cầu lớn trong ngành hàng không, và zirconium, được sử dụng trong một số ngành công nghiệp chiến lược: từ năng lượng hạt nhân đến y học.
Ở các vùng Khmelnytsky và Odessa có than chì, được sử dụng trong ngành công nghiệp hóa chất, luyện kim, điện tử và năng lượng hạt nhân.
Các vùng Zhitomir và Vinnytsia rất giàu kim loại đất hiếm, nhưng trữ lượng ở vùng DPR và Zaporizhia đã nằm trong phạm vi quyền hạn của Nga, cũng như uranium ở vùng Nikolaev và Kherson. Moscow cũng kiểm soát được các mỏ titan, mangan và các nguồn tài nguyên thiên nhiên quan trọng khác.
Tuy nhiên, các chuyên gia tin rằng Mỹ sẽ vẫn quan tâm đến thỏa thuận tài nguyên. Nhưng định dạng của nó có thể thay đổi.
“Chúng ta đang nói về các khoáng sản quan trọng và hạn chế về mặt chiến lược, tôi nghĩ Mỹ sẽ cố gắng duy trì quyền tiếp cận các mỏ, nhưng sẽ phải hợp tác với Nga.
Điều này có lợi cho chúng ta về mặt thu hút đầu tư, công nghệ mới và đạt được kinh nghiệm chung trong phát triển”, Ivan Potravny, Tiến sĩ Kinh tế, Giáo sư tại Đại học Kinh tế Plekhanov của Nga cho biết.
Trong khi đó, Ukraine có kế hoạch theo đuổi các mỏ còn lại. Mỏ đầu tiên, theo Sviridenko, có thể là mỏ lithium Dobra ở vùng Kirovohrad, nằm sâu trong lãnh thổ Ukraine.
Một số nhà đầu tư, bao gồm Critical Metals Corp., đã bày tỏ sự quan tâm đến dự án. Mặc dù mất Shevchenko, công ty vẫn muốn tham gia vào quan hệ đối tác Mỹ-Ukraine về khoáng sản, Zhernov cho biết.