Lừa đảo qua tài khoản ngân hàng: Nhiều chiêu trò mới

Tài khoản “bốc hơi” sau một cú click

“Chỉ sau một cú click, toàn bộ số tiền trong tài khoản ngân hàng của tôi bị rút sạch”, chị Phạm Thu Hoa (Hà Nội) chia sẻ với giọng đầy mệt mỏi khi nhớ lại vụ lừa đảo công nghệ mà chị là nạn nhân.

Vào thời điểm đó, chị Hoa đang hoàn tất các bước xác minh tài khoản bán hàng trên Etsy, một nền tảng thương mại điện tử quốc tế. Trong lúc tìm hiểu cách liên kết thanh toán, chị nhận được một email tự xưng là từ Etsy, yêu cầu đăng nhập xác minh qua một đường link “trông y như thật”. Trang web có giao diện giống hệt Etsy, và cả phần đăng nhập cũng được thiết kế tinh vi như bản gốc.

“Vì đang cần xác minh gấp nên tôi không nghĩ nhiều, cứ thế nhập tên, mật khẩu và thông tin liên kết với ngân hàng Techcombank. Trang web giả lập này yêu cầu từng bước, bước cuối cùng là nhập số dư trong tài khoản để xác minh. Sau khi nhập, chỉ chưa đầy nửa phút sau, điện thoại rung lên liên tục, tin nhắn báo trừ tiền không rõ nguồn. Tôi tá hỏa kiểm tra thì toàn bộ số dư trong tài khoản đã bị rút sạch”, chị Hoa kể lại.

Ngay lập tức, chị Hoa gọi tổng đài ngân hàng, yêu cầu khóa khẩn cấp toàn bộ toàn khoản, thẻ tín dụng. Hôm sau chị phải ra ngân hàng làm lại toàn bộ thẻ để tránh trường hợp xấu có thể xảy ra. Sau khi chị Hoa có đơn gửi lên Etsy, đơn vị này đã trả lời hoàn toàn không yêu cầu khách hàng nạp thông tin tài khoản và tự động giữ bất cứ khoản nào của khách hàng mà không báo trước.

Chị Hoa nói: “Bây giờ lừa đảo ngày càng tinh vi, chúng gửi đường link và trang web giả lập y như thật, bao gồm cả chatboot hướng dẫn thực hiện. Điều đáng nói ở đây là trong quá trình thực hiện, nếu không để ý, chỉ một ký tự không đúng, chúng ta rất dễ bị “lạc” vào một trang web giả mạo và mất tiền”.

Trao đổi với Lao động Thủ đô, luật sư Đặng Thành Chung – Giám đốc Công ty Luật TNHH An Ninh (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) cho biết, trong quá trình tư vấn, ông từng gặp nhiều trường hợp đáng chú ý liên quan đến người dân bị lừa qua tài khoản ngân hàng

Theo Luật sư Chung, các đối tượng thường hướng tới nạn nhân là những người cao tuổi, gọi điện trong lúc mọi người đang bận rộn và cung cấp được đầy đủ thông tin cá nhân thậm chí là người nhà của nạn nhân để chiếm sự tin tưởng, khiến nạn nhân dễ dàng thực hiện theo các yêu cầu của chúng. Có rất nhiều trường hợp dù bị lừa tiền và người nhà thuyết phục trình báo nhưng nạn nhân vẫn tin tưởng và cho rằng đã thực hiện theo đúng yêu cầu của nhân viên ngân hàng hay cán bộ công an.

“Có những dấu hiệu người dân cần cảnh giác để không sập bẫy lừa đảo như: Tài khoản nhận được tiền không rõ và nhận được yêu cầu chuyển nhầm nhờ chuyển trả lại; Nhận được tin nhắn hoặc những lời kết bạn trên mạng xã hội, cung cấp đường link và yêu cầu đăng nhập thực hiện theo hướng dẫn.

Các đối tượng giả danh cán bộ công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện, cung cấp thông tin nạn nhân vi phạm pháp luật và yêu cầu nạn nhân truy cập đường link, chuyển tiền vào tài khoản để xử lý; Các đối tượng giả danh người thân, bạn bè để vay tiền hoặc giáo viên, nhân viên y tế thông tin người nhà đang gặp tai nạn, yêu cầu nạn nhân chuyển tiền luôn để cấp cứu.

Đây là một số thủ đoạn các đối tượng hay dùng để lừa đảo, không mới nhưng vẫn có những nạn nhân tin tưởng làm theo và bị chiếm đoạt tài sản. Người dân tuyệt đối cảnh giác và không thực hiện cung cấp thông tin cá nhân, thông tin tài khoản ngân hàng, chuyển tiền và truy cập đường link nào khi được yêu cầu qua các cuộc gọi, tin nhắn.”

Cùng với sự bùng nổ về công nghệ thanh toán, tội phạm mạng cũng hoạt động ngày càng tinh vi hơn, lợi dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ mới để thực hiện hành vi lừa đảo. Trước thực trạng đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã có nhiều biện pháp siết chặt an ninh, an toàn trong hoạt động thanh toán như yêu cầu xác thực sinh trắc học đối với các giao dịch có giá trị từ 10 triệu đồng/lần hoặc 20 triệu đồng/ngày, áp dụng cho khách hàng cá nhân. Tuy nhiên, sau khi biện pháp này được triển khai, các đối tượng lừa đảo lại chuyển hướng sang lợi dụng tài khoản đứng tên tổ chức.

Người dân cần có kỹ năng bảo vệ tài khoản cá nhân

Theo Luật sư Đặng Thành Chung, khi phát hiện chuyển tiền nhầm hoặc nghi ngời bị lừa đảo, người dân cần bình tĩnh thực hiện các bước sau: Bước 1, kiểm tra lại giao dịch. “Hãy kiểm tra lại thông tin giao dịch trên ứng dụng hoặc website của ngân hàng. Xác nhận số tiền và tài khoản nhận tiền có phải là của người mà bạn muốn chuyển khoản hay không. Lưu giữ các tin nhắn, số điện thoại, số tài khoản, chứng từ liên quan”, Luật sư khuyến nghị.

Bước 2, phải liên hệ với ngân hàng ngay lập tức. Có thể trực tiếp đến ngân hàng gần nhất hoặc gọi điện đến ngân hàng, hoặc sử dụng dịch vụ chat trực tuyến để thông báo về việc chuyển khoản nhầm. Ngân hàng sẽ yêu cầu bạn cung cấp thông tin chi tiết về giao dịch (số tài khoản, số tiền, thời gian giao dịch, mã giao dịch).

Bước 3 là liên hệ với người nhận tiền để yêu cầu trả lại tiền. Trong trường hợp người nhận từ chối hoàn tiền, người dân trình báo đến cơ quan công an đồng thời yêu cầu sự can thiệp từ ngân hàng.

“Trường hợp nghi người bị lừa đảo, người dân cần kiểm tra lại các thông tin có các dấu hiệu như đã cảnh báo bên trên hay không, ngừng ngay việc chuyển khoản hoặc thao tác trên các đường link, và ngay lập tức liên hệ với ngân hàng và cơ quan công an gần nhất để kịp thời xử lý”, Luật sư Chung lưu ý.

Cũng theo Giám đốc Công ty Luật TNHH An Ninh, hình thức lừa đảo qua tài khoản ngân hàng ngày càng tinh vi. Các đối tượng sử dụng công nghệ cao để làm giả số điện thoại, giả giọng nói, thậm chí thiết kế cả website giống hệt ngân hàng nhằm đánh lừa người dùng. Khi nạn nhân cung cấp thông tin hoặc thực hiện đăng nhập vào các đường link giả mạo, chúng nhanh chóng chiếm quyền kiểm soát tài khoản và rút tiền.

Về mặt pháp lý, hành vi này có dấu hiệu của tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điều 174 Bộ luật Hình sự, tức là người thực hiện hành vi đưa ra thông tin gian dối, không có thật (mạo danh nhân viên ngân hàng) để nạn nhân tin tưởng chuyển tiền; hoặc tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản theo Điều 290 Bộ luật Hình sự, người thực hiện hành vi đã sử dụng mạng và thiết bị công nghệ, phương tiện điện tử (gửi đường link giả mạo và hướng dẫn đăng nhập) để chiếm quyền kiểm soát chiếm đoạt tài sản của chủ tài khoản. Các tội danh này thường sẽ được thực hiện theo tổ chức, có tính chất chuyên nghiệp và hậu quả là số tiền bị chiếm đoạt rất lớn.

Tùy theo tính chất của hành vi, hậu quả về tài sản mà người thực hiện hành vi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các khung hình phạt được quy định trong điều luật. Mức hình phạt cao nhất lên đến chung thân đối với tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản và 20 năm tù đối với tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản.

“Không ai có thể đảm bảo mình sẽ miễn nhiễm trước các chiêu trò công nghệ cao nếu thiếu cảnh giác. Trong thời đại mà mọi thao tác giao dịch đều gắn liền với điện thoại thông minh và các nền tảng số, sự chủ quan có thể khiến chúng ta trở thành nạn nhân chỉ trong chớp mắt. Giữ thói quen kiểm tra nguồn gửi, không nhập thông tin cá nhân qua các link lạ, và cảnh báo cho người thân, có thể chính là tường rào cuối cùng ngăn cơn sóng ngầm mang tên “lừa đảo công nghệ””, Giám đốc Công ty Luật TNHH An Ninh khuyến cáo.

Theo thông tin từ Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam), đến cuối năm 2024, sau một năm triển khai xác thực sinh trắc học và đối chiếu với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, số lượng tài khoản cá nhân “sống” còn lại là 113 triệu và hơn 711 nghìn tài khoản tổ chức, giảm hơn 86 triệu tài khoản chưa được xác thực.

Trong số hơn 86 triệu tài khoản chưa được xác thực, chắc chắn tồn tại nhiều tài khoản lừa đảo, gian lận đã được mở trong thời gian qua và hiện không thể hợp thức hóa. Ngành ngân hàng đang thực hiện một cuộc cách mạng nhằm loại bỏ triệt để các tài khoản gian lận. Dự kiến đến tháng 9 sẽ có hành lang pháp lý để đóng hoàn toàn các tài khoản không thu thập được thông tin sinh trắc học.

Việc “xóa sổ” các tài khoản “ma” không chỉ góp phần phòng chống tội phạm công nghệ cao mà còn tạo dựng niềm tin, sự yên tâm cho khách hàng khi giao dịch trong môi trường số.